Donderdag 30 oktober 2025
Vandaag besteedt het Brabants Dagblad, met een artikel van René van Peer, aandacht aan het nieuwe werk van Jo Sporck dat wij a.s. zondag in première brengen. Voor het leesgemak is de tekst onder de afbeelding uitgeschreven.
door René van Peer
Berkel-Enschot
Het requiem is onderdeel van het jaarlijkse requiemconcert dat kamerkoor Ad Parnassum in de Abdij Koningshoeven uitvoert.
In Distance plaatst Jo Sporck (72) twee koren als tegenstanders tegenover elkaar. Ze bestrijden elkaar met fragmenten uit krantenartikelen die in de twee landen verschenen toen Russische legers Oekraïne in februari 2022 binnenvielen.
Het ene koor zingt in het Russisch, het andere in het Oekraïens. Aanvankelijk klinkt het als beschietingen over en weer. Maar gaandeweg groeien ze naar elkaar toe. Ze eindigen met het woord mir. Dat betekent vrede, zowel in het Russisch als in het Oekraïens.
Sporck draagt Distance op aan de slachtoffers van het regime van Vladimir Poetin en van oorlogen. Het is een requiem, maar zonder de traditionele delen van de dodenmis. Hij zet twee solisten, een tenor en een sopraan, tussen de emotionele uitbarstingen van de koren.
“Ze zingen teksten van Seneca, een filosoof uit de Romeinse oudheid”, zegt hij. “Seneca was een Stoïcijn. In zijn werk benadrukte hij afstandelijkheid en relativering. Hij betoogde dat we de mensheid moeten koesteren, zo lang we kunnen ademhalen. Ook schreef hij dat mensen in de dood gelijk worden. Met deze teksten fungeren de solisten als mediators.”
Muzikaal portret in Moskou
Sporck kent Rusland en Oekraïne heel goed. Vanaf 1987 bezocht hij de landen van de voormalige Sovjet-Unie 26 jaar lang.
Zijn eerste kennismaking was tijdens een cultuurreis naar Moskou, die het Tilburgse kunstencentrum organiseerde. Sporck liet partituren achter bij de Unie van Sovjetcomponisten.
Het jaar daarop kreeg hij een uitnodiging om een concert met zijn muziek bij te wonen.
“Het was helemaal gewijd aan mijn kamermuziek. Het werd live uitgezonden. Sindsdien ben ik ieder jaar teruggekeerd voor concerten waarin werk van mij uitgevoerd werd. In 2007 hebben ze er zelfs een familieportret van gemaakt. Mijn twee zonen, Antal en Misha, zijn ook componist. Rusland is een land van uitersten. Een complexe samenleving, die je niet snel kunt doorgronden. Dat geldt overigens ook voor Oekraïne.”
“Het zijn hartelijke, warme mensen. In 26 jaar heb ik veel vrienden gemaakt, zowel in Rusland als in Oekraïne. Dat is het trieste. Die zijn nu van elkaar gescheiden door de oorlog. Zo’n gewelddadig conflict is de beste manier om mensen en volken op afstand te zetten. Ik kan me niet verplaatsen in de ellende waaronder Oekraïners moeten leven.”
Rustpunten
Een ding wil Sporck meteen voorop stellen: in Distance heeft hij geen elementen van orthodoxe kerkmuziek gebruikt. Tijdens het schrijven heeft hij zich laten leiden door het ritme en de klank van de teksten.
“Latijn, de taal waarin Seneca schreef, en Russisch zijn allebei mooie talen, maar ze zijn wel heel verschillend. Bij het componeren ga ik eerder af op de klank van de woorden dan op hun betekenis. Ik heb rustpunten ingebouwd, korte intermezzo’s op een zink, een blaasinstrument uit de renaissance met een zacht, sereen geluid.”
Sporck heeft het de zangers niet gemakkelijk gemaakt. Ad Parnassum zingt zonder begeleiding van instrumenten. Slagen op buisklokken markeren belangrijke momenten in het werk en geven de zangers enig houvast in de akkoorden die ze moeten zingen. “Ik ben me ervan bewust dat Distance een uitdaging is voor Ad Parnassum. Het siert de zangers dat ze dergelijke uitdagingen aan willen gaan. Kunst is nu eenmaal inspanning. Maar daar staat een beloning tegenover.”
Emotionele betrokkenheid
“Dit requiem biedt uitzicht op een oplossing. Het is een utopie, precies wat kunst zou moeten zijn. Kunst rechtvaardigt ons bestaan, het werkt als een tegenwicht voor alles wat de mens kapot maakt. Kunst maakt ons rijker in geestelijke zin. Wanneer ik een melodie hoor uit een van de pianoconcerten van Mozart begrijp ik nog steeds niet waar die vandaan komt.”
“Muziek kan geen commentaar leveren op wat er gebeurt in de wereld, dus ook niet in Oekraïne”, besluit hij. “Het neemt wat dat betreft afstand van concrete gebeurtenissen. Maar muziek biedt wel emotionele betrokkenheid. Een requiem als Distance gaat uiteindelijk over troost en hoop waar muziek voor kan zorgen.”
Requiem in Koningshoeven met Distance van Jo Sporck. Zondag 2 november in de kapel van Abdij Koningshoeven, Tilburg. Aanvang 15.00 uur.
